Το πανεπιστημιακό αυτοδιοίκητο προστατεύει συντεχνιακά συμφέροντα

Το εξάμηνο στα ΑΕΙ έχει ουσιαστικά χαθεί και δεν μπορεί να αναπληρωθεί επί τροχάδην

Βάσω Κιντή, αν. καθηγήτρια Φιλοσοφίας

 «Υπάρχει μία παρανόηση σχετικά με το αυτοδιοίκητο του πανεπιστημίου. Θεωρείται ότι το πανεπιστήμιο ανήκει στους πανεπιστημιακούς και ότι κανείς άλλος δεν πρέπει να έχει λόγο. Αυτό δεν είναι σωστό. Τα πανεπιστήμια ανήκουν στην κοινωνία και πρέπει να λογοδοτούν σ’ αυτήν, που τα χρηματοδοτεί. Έχουμε φθάσει στο σημείο να χρησιμοποιείται το αυτοδιοίκητο ως σύνθημα για να προστατεύονται συντεχνιακά συμφέροντα. Θα έλεγα δε ότι για ορισμένους η ακαδημαϊκή λειτουργία γίνεται πρόσχημα για να παρασιτούν επί του πανεπιστημίου ολόκληρες ομάδες με οικογενειακούς, τοπικούς ή πελατειακούς δεσμούς. Απομυζούν τον θεσμό για να προσπορίζονται οφέλη», λέει στην «Κ» η Βάσω Κιντή.

Πανεπιστημιακός –είναι αναπληρώτρια καθηγήτρια Φιλοσοφίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών–, πολλές φορές λαμβάνει θέσεις ρηξικέλευθες, «καθόλου πολιτικές» όπως την επικρίνουν κάποιοι εντός κι εκτός ΑΕΙ. Οπως για παράδειγμα, το ότι υποστήριξε, ως μέλος του Συμβουλίου, την κλήση της αστυνομίας, όταν κάποιοι φοιτητές τράνταζαν την πόρτα της αίθουσας όπου συνεδρίαζε το Συμβούλιο του ΕΚΠΑ φωνάζοντας «γερμανοτσολιάδες», «λαμόγια». Μήπως όμως η βία των νεαρών αυτών και η απροθυμία των πανεπιστημιακών να τους αντιμετωπίσουν με μέσα θεσμοθετημένα στην υπόλοιπη κοινωνία (όπως η Αστυνομία) έχει παγιώσει μια κατάσταση φόβου, η οποία διαπερνά όλη τη λειτουργία των ΑΕΙ; «Προφανώς και φοβόμαστε να εκφράσουμε ελεύθερα τη γνώμη μας στο πανεπιστήμιο! Ορισμένες απόψεις είναι υπό διωγμόν στον κατ’ εξοχήν χώρο ελευθερίας. Και δεν διώκονται μόνο οι ιδέες. Ορισμένες φορές διώκονται, μεταφορικά αλλά και κυριολεκτικά, και οι άνθρωποι που τις φέρουν. Οι ιδέες αυτές δεν είναι μόνο οι ακροδεξιές. Δυστυχώς, παρεμποδίζονται και όσες απλώς δεν αρέσουν σε δυναμικές μειοψηφίες οι οποίες μπορεί να φθάσουν στο σημείο να ασκήσουν ακόμη και βία. Είναι τρομερό να υφίστασαι την αυθαιρεσία κάποιων», προσθέτει.

Η πρόσφατη κρίση στο ΕΚΠΑ, με τη σχεδόν τετράμηνη απεργία των διοικητικών υπαλλήλων, ανέδειξε για μία ακόμη φορά τις στρεβλές σχέσεις ΑΕΙ - Πολιτείας. Κραυγαλέο παράδειγμα: η προσπάθεια που γίνεται να μη χαθεί το εξάμηνο, με αρνητική συνέπεια, βέβαια, το ΕΚΠΑ να μετατραπεί σε εξεταστικό κέντρο, την ίδια στιγμή που όλοι γνωρίζουν ότι μόνο... πασαλείμματα μπορούν να γίνουν ύστερα από τρεις μήνες απώλειας των μαθημάτων. «Το εξάμηνο έχει ουσιαστικά χαθεί και δεν μπορεί να αναπληρωθεί επί τροχάδην. Η εκπαίδευση απαιτεί ηρεμία, αφοσίωση στο εκπαιδευτικό έργο και ένα ρυθμό», τονίζει.

«Διαβατήριο» για δουλειά

– Το πανεπιστήμιο πρέπει να αλλάξει;

– Λόγω της οικονομικής κρίσης δεν μπορεί παρά να αλλάξει και το πανεπιστήμιο. Eως τώρα ήταν σαν ένας διαμετακομιστικός σταθμός από τον οποίο περνούσαν οι νέοι για να πάρουν ένα χαρτί-διαβατήριο για μια δουλειά, συνήθως στο Δημόσιο. Μιλώ για τους μεγάλους αριθμούς φοιτητών φυσικά, όχι για όλους. Γι’ αυτούς το ΑΕΙ ήταν ένα εξεταστικό κέντρο. Δεν ενδιέφερε τι θα μάθουν. Τώρα πλέον δεν υπάρχουν εξασφαλισμένες θέσεις στην αγορά εργασίας όπως άλλοτε και άρα θα υπάρξει, πιστεύω, πίεση από την κοινωνία το πανεπιστήμιο να παρέχει πιο ουσιαστική γνώση και όχι απλώς ένα δίπλωμα.

– Δηλαδή, δεν παρέχει ουσιαστική γνώση το πανεπιστήμιο σήμερα; Νομίζω ότι είστε άδικη.

– Κοιτάξτε, σε όλα τα ιδρύματα υπάρχουν καθηγητές που κάνουν καλά τη δουλειά τους, υπάρχουν σοβαρά τμήματα και εργαστήρια στα οποία οι φοιτητές που θέλουν να μάθουν μπορούν. Όμως όλα αυτά οφείλονται περισσότερο στον πατριωτισμό, στο μεράκι και στο επιστημονικό ήθος ορισμένων καθηγητών, και δεν είναι ενταγμένοι στη λογική ανάπτυξης του πανεπιστημίου. Το ίδιο το πανεπιστήμιο δεν είναι στραμμένο στους φοιτητές, δεν αξιολογεί σοβαρά τις επιδόσεις του στη μόρφωσή τους, αλλά ούτε και η κοινωνία ενδιαφέρεται. Ο στόχος προς διεκπεραίωση ήταν απλώς το χαρτί γιατί το χαρτί από μόνο του ήταν αρκετό ως τώρα για να βρουν οι απόφοιτοι μια δουλειά με εξασφαλισμένα επαγγελματικά δικαιώματα.

– Νομίζετε ότι η ίδρυση ιδιωτικών πανεπιστημίων θα βοηθήσει;

– Είμαι και ήμουν από παλαιά υπέρ της αλλαγής του άρθρου 16, για λόγους αρχής. Δεν μπορεί σε μια φιλελεύθερη δημοκρατία να απαγορεύεται η ίδρυση ιδιωτικών πανεπιστημίων. Αυτό δεν πρέπει, όμως, να σημαίνει ότι πρέπει να εγκαταλείψουμε τα δημόσια. Το αντίθετο. Εκεί σπουδάζει και θα σπουδάζει η μεγάλη πλειοψηφία της ελληνικής νεολαίας και αυτά πρέπει να βελτιώσουμε.

Το Συμβούλιο είναι η πέμπτη φάλαγγα της κοινωνίας στο ΕΚΠΑ

«Αν και δεν είναι ωραίο να χρησιμοποιούνται όροι όπως “πέμπτη φάλαγγα» στον χώρο του πανεπιστημίου, θα μπορούσα να αντιστρέψω αυτό που λέει ο πρύτανης και να πω ότι το Συμβούλιο του ΕΚΠΑ είναι η πέμπτη φάλαγγα της κοινωνίας στο ίδρυμα. Στόχος μας είναι η προάσπιση του θεσμού και του δημοσίου συμφέροντος στα ΑΕΙ και όχι ή προάσπιση κάποιων συντεχνιών, ακόμη και των πανεπιστημιακών», απαντάει η κ. Κιντή στον κ. Θεοδόση Πελεγρίνη. Μέλος η ίδια του νεοσυσταθέντος Συμβουλίου Ιδρύματος (Σ.Ι.) του ΕΚΠΑ, δέχθηκε πρόσφατα τα βέλη του πρύτανη, ο οποίος το χαρακτήρισε «5η φάλλαγα του υπουργού Παιδείας». Και αυτό διότι το Σ.Ι. ζήτησε να ελεγχθεί πειθαρχικά ο κ. Πελεγρίνης, καθώς το ίδρυμα κατά τη διάρκεια της μακράς απεργίας των διοικητικών υπαλλήλων του παρέμεινε κλειστό.

Το Σ.Ι. συστήθηκε, βάσει του νόμου πλαισίου του 2011, τον περασμένο Ιανουάριο, και δεν άργησαν να φανούν τα σύννεφα στις σχέσεις του με τον πρύτανη, όταν ο κ. Πελεγρίνης παρουσιάστηκε να δυσκολεύεται να βρει ένα χώρο γραφείου για τα μέλη του Σ.Ι. Στην πρόσφατη κρίση, το Σ.Ι. καταλογίζει στον πρύτανη ότι δεν μερίμνησε ώστε το Ίδρυμα να μείνει ανοιχτό. «Αν ο πρύτανης και η Σύγκλητος είχαν σθεναρή στάση υπέρ του ανοιχτού πανεπιστημίου, με έργα όχι με λόγια, το ΕΚΠΑ θα ήταν ανοιχτό. Η ηγεσία του ευθυγραμμίστηκε πλήρως με τους απεργούς, που είχαν κάθε δικαίωμα να απεργήσουν, αλλά όχι να παρεμποδίζουν την πρόσβαση σε φοιτητές και καθηγητές».

– Εσείς είχατε προβλήματα;

– Και εγώ και άλλοι καθηγητές. Είναι εξευτελιστικό να υφίστασαι την αυθαιρεσία ακόμη και ατόμων που δεν έχουν σχέση με το πανεπιστήμιο –των περίφημων αλληλέγγυων– που αποφασίζουν για το αν θα γίνουν μαθήματα, αν θα πας στο γραφείο σου. Πού είναι η ηγεσία του ΑΕΙ να προστατεύσει φοιτητές και καθηγητές; Η Αριστερά έχει ηγεμονία στα πανεπιστήμια και όλα αυτά γίνονται υπό την αιγίδα της. Δεν θέλω να σκέφτομαι τι θα σημαίνει αν αυτή η ηγεμονία, που επιτρέπει τέτοια αυθαιρεσία, επεκταθεί σε όλη την κοινωνία. Στο ΕΚΠΑ, πάντως, είμαστε αποφασισμένοι ως Συμβούλιο να εργαστούμε ώστε αυτά τα φαινόμενα να εξαλειφθούν.

Η κ. Κιντή και ο κ. Πελεγρίνης είναι καθηγητές Φιλοσοφίας, όμως η πανεπιστημιακός δηλώνει ότι δεν είχε ενδιαφέρον να παρακολουθήσει κάποια παράσταση του πρύτανη, ο οποίος γράφει κείμενα πάνω στην ιστορία σπουδαίων φιλοσόφων και τα παρουσιάζει στο θέατρο. Τι λέει, ωστόσο, για τον πρύτανη ως φιλόσοφο; «Ο κ. Πελεγρίνης δεν συμμετέχει στις δραστηριότητες της σοβαρής φιλοσοφικής κοινότητας στην Ελλάδα».

Γιατί έφυγα από τη ΔΗΜΑΡ και δεν συμμετέχω στην πρωτοβουλία των 58

Η πολιτική ενδιέφερε την κ. Βάσω Κιντή από τα φοιτητικά χρόνια.

«Τότε ήμουν στην Πανσπουδαστική και την ΚΝΕ, απ’ όπου αποχώρησα το 1979. Μετά, η σχέση μου με την πολιτική γινόταν κυρίως μέσω του περιοδικού “Ο Πολίτης”. Εμαθα πολλά στο περιβάλλον του “Πολίτη” που σφράγιζε με την παρουσία του ο Αγγελος Ελεφάντης».

– Βρεθήκατε στην πρώτη ομάδα που δημιούργησε τη Δημοκρατική Αριστερά. Κατόπιν αποχωρήσατε. Γιατί;

– Έφυγα λόγω της ανεύθυνης αντιπολιτευτικής πολιτικής που ακολούθησε και ειδικά όταν δεν υποστήριξε την κυβέρνηση Παπαδήμου. Δεν μπορούσα να μετέχω σε ένα κόμμα που πολιτεύεται με γνώμονα τι το βολεύει εκλογικά και όχι τι συμφέρει τη χώρα. Αν η Δημοκρατική Αριστερά είχε μια πιο σοβαρή και υπεύθυνη στάση εκείνη την περίοδο, τα πράγματα για την Ελλάδα, πιστεύω, θα ήταν διαφορετικά. Είχα διαφωνήσει επίσης με τη στάση της ΔΗΜΑΡ στο ζήτημα της μεταρρύθμισης στα πανεπιστήμια. Παρά τη θετική στάση των μελών της, η ηγεσία της ΔΗΜΑΡ, με αντιδημοκρατικες μεθοδεύσεις, στάθηκε απέναντι στη μεταρρύθμιση, πάλι για μικροκομματικούς λόγους. Το δε καλοκαίρι του 2012 πρωταγωνίστησε στην αντιμεταρρύθμιση Αρβανιτόπουλου, που παρέδωσε τα πανεπιστήμια στις δυνάμεις που τα καθηλώνουν. Τα αποτελέσματα αυτής της αντιμεταρρύθμισης βιώνουμε σήμερα.

– Τι σας ενοχλεί στα κόμματα;

– Η έλλειψη ή η επίφαση δημοκρατίας. Ενας επιπλέον λόγος που έφυγα από τη ΔΗΜΑΡ ήταν ότι απεδείχθη προεδρικό κόμμα. Δεν θα έφευγα αν τις μειοψηφικές τότε απόψεις μου μπορούσα να τις παλέψω μέσα στο κόμμα. Όταν όμως κατάλαβα πως ό,τι και να γίνει, υπερισχύει, εκτός διαδικασιών, η γνώμη του προέδρου και του εκάστοτε περιβάλλοντός του, δεν είχε πλέον νόημα. Δεν λειτουργεί δημοκρατικά ένα κόμμα όταν απλώς ακούγονται όλες οι απόψεις. Τι να το κάνεις όταν αυτές οι απόψεις δεν μπορούν να συμβάλουν στη λήψη αποφάσεων, όταν οι αποφάσεις λαμβάνονται αλλού. Όταν οι διαφορετικές απόψεις μόνο απλώς ακούγονται, έχουμε γραφική εκτόνωση και χειραγώγηση, δεν έχουμε δημοκρατική λειτουργία.

– Καθώς, απ’ ό,τι καταλαβαίνω, κινείστε στον χώρο του πολιτικού κέντρου, σας εκφράζει η πρωτοβουλία των «58»;

– Δεν συμμετέχω στην πρωτοβουλία των «58» παρότι στο παρελθόν, για πολλά (και πολιτικά) ζητήματα έχουμε συνεργαστεί με πολλούς από όσους υπέγραψαν το αρχικό κείμενο. Συμμερίζομαι την ανάγκη ενός νέου φορέα στον χώρο της Κεντροαριστεράς, αλλά η συγκεκριμένη πρωτοβουλία, όπως έχει περιγραφεί, δεν με κινητοποιεί.

– Τι πρέπει να προσφέρει, λοιπόν, ένα κόμμα, και η πολιτική ευρύτερα;

– Η πολιτική είναι μεγάλη τέχνη και δημιουργεί τους όρους και το πλαίσιο για να ζήσουμε τα λίγα χρόνια που έχουμε στη διάθεσή μας πάνω στη γη. Τα κόμματα που διαχειρίζονται την πολιτική δεν μπορεί να είναι μέσα ιδιωτικού πλουτισμού και υπεξαίρεσης του κράτους. Μόνη τους μέριμνα πρέπει να είναι εκείνη η οργάνωση της κοινωνίας ώστε να μπορούμε ως πολίτες να απολαμβάνουμε μία κατά το δυνατόν ήρεμη και αξιοπρεπή καθημερινή ζωή.

Ουτοπίες και εγκλήματα

– Μάλλον δεν πιστεύετε στην επανάσταση ως μέσο αλλαγής.

– Οι επαναστάσεις έχουν συνδεθεί με διάφορες ουτοπίες για τις οποίες είμαι πολύ επιφυλακτική. Εν ονόματι ουτοπιών που με μαγικό τρόπο αναιρούν όλες τις αντιθέσεις, έχουν γίνει εγκλήματα επειδή κάθε τι που είναι πραγματικό υστερεί έναντι της ουτοπίας. Νομίζω ότι πρέπει να κάνουμε τις αλλαγές που απαιτούν οι καιροί και λύνουν τα πραγματικά μας προβλήματα.

– Η φιλοσοφία, την οποία διδάσκετε στο πανεπιστήμιο, μπορεί να βοηθήσει την  αναζήτηση ενός νέου δρόμου είτε για τον καθένα ξεχωριστά είτε για την κοινωνία;

– Εγώ δεν βλέπω τη φιλοσοφία καθοδηγητικά. Το πώς θα αλλάξουμε και θα βελτιώσουμε τη ζωή μας είναι δική μας υπόθεση, όχι κάποιων σοφών. Η φιλοσοφία, ωστόσο, μας κάνει να βλέπουμε νέες δυνατότητες που δεν βλέπαμε πριν. Παίρνοντας μια απόσταση από αυτό που κάνουμε καθημερινά, μας βοηθάει επίσης να αναστοχαστούμε τη ζωή μας, να δούμε τι είναι πραγματικά σημαντικό.

– Οι Έλληνες είναι... φιλοσοφημένος λαός;

– Δυστυχώς, παρότι κομπάζουμε για τους αρχαίους ημών προγόνους που τόσα προσέφεραν στη φιλοσοφία, κάνουμε ελάχιστα για να τους μελετήσουμε σοβαρά. Με λίγες εξαιρέσεις, δεν έχουμε σοβαρές εκδόσεις, δεν τους διδασκόμαστε σωστά. Έχουμε αφήσει εν πολλοίς την αρχαία ελληνική γραμματεία στα χέρια αδαών και γραφικών. Οι φιλοσοφικές σχολές στην Ελλάδα ήταν ιστορικά περισσότερο προσανατολισμένες να παράγουν φιλολόγους για τη μέση εκπαίδευση ώστε να προάγουν μία συγκεκριμένη κρατική ιδεολογία παρά να καλλιεργούν την κριτική σκέψη και τον φιλοσοφικό στοχασμό. Από την άλλη, στην Ελλάδα εντυπωσιάζονται διάφοροι από βαρύγδουπες και εξεζητημένες κενολογίες και ωραιοποιημένες κοινοτοπίες, για να μην αναφέρω τις ασυναρτησίες τύπου Ζίζεκ.

ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ 15-12-2013