“Περάσαμε τους ίδιους δρόμους

αλλά δεν είδαμε τα ίδια πράγματα”

θ. Μουτσόπουλος, Υψιπετείν


Πέμπτη 21 Απριλίου 2011

Μικρή αναφορά στον ποιητή Τάκη Βαρβιτσιώτη





Ερείπια

Το κλειστό βιβλίο
Το λυπημένο βιολί
Ο ραγισμένος άγγελος που αγρυπνεί
Πού είστε παιδικά μου χέρια
Με λησμονήσατε
Μα δεν μπορώ
Δεν έχω πια τα μάτια μου να κλάψω
Η βροχή αποκλείστηκε στον κήπο
Απ’ τα κλαδιά των δέντρων κρέμονται
Καρδιές
Μικρά φώτα
Ο ήχος μιας καμπάνας
Η προσευχή
Ακόμα καπνίζουν
Των ημερών τα ερείπια


από τη συλλογή Φύλλα ύπνου (1949)

Είπαν γι’ αυτόν ομότεχνοι του

"Ποιητής ευρωπαίος μιας σπάνιας ευαισθησίας και βαθύς γνώστης της λυρικής τέχνης, που τον αξίζει ο έπαινος όχι μόνο της ιδιαίτερης πατρίδας του αλλά και των καλλιεργημένων ανθρώπων όλου του κόσμου".
Οδυσσέας Ελύτης

“Κι η τελευταία ποιητική συλλογή "Το πέπλο και το χαμόγελο" του Τάκη Βαρβιτσιώτη, όπως κι ολόκληρη η ποίησή του, κινείται σ' ένα κλίμα μουσικής, αοριστίας, κι οπωσδήποτε εκείθεν της πραγματικότητος. Οι έννοιες και τ' αντικείμενα έχουν αποβάλει κάθε γήινο βάρος παίρνοντας μια υπόσταση καθαρά ονειρική. Τα πάθη, οι αγωνίες του σύγχρονου ανθρώπου λες κι' έχουν καταργηθεί μέσα σ' αυτή την ποίηση, που κυρίαρχο συστατικό της κρατάει μόνο τη ερωτική σχεδόν, έφεση για ταύτιση με τα πράγματα – χαρακτηριστικό στοιχείο της παιδικότητας”.
Τάσος Λειβαδίτης(Εφημ. ΑΥΓΗ, 29-5-1964)


Μικρό μνημείο στον δυτικό άνεμο

Εσύ που στεφανώνεις τ’ ανάκτορα και τις πυρκαγιές
που στεγνώνεις τα δάκρυα στα ποτάμια
που ανακαλύπτεις πορφυρές χορεύτριες μέσα στα τόξα του καπνού
που ωριμάζεις την ομορφιά των παιδιών
βαθαίνοντας το βλέμμα τους με την οδύνη μιάς προσδοκίας
λυπήσου την ερημική πέτρα
γιατί κι’ αυτή ακόμα από την πνοή σου έχει ζεστή καρδιά

από τη συλλογή Η γέννηση των πηγών (1959)(Βραβείο ποιήσεως των 12)


Γεννήθηκε το 1916 στη Θεσσαλονίκη, έζησε και πέθανε (1-2-11) στη γενέθλια πόλη. Σπούδασε νομικά στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης. Παρέμεινε όμως  αφοσιωμένος στην ποίηση. Στα γράμματα εμφανίστηκε για πρώτη φορά το 1936, στο περιοδικό «Μακεδονικές Ημέρες» (1932-1939), και πιο δυναμικά μία δεκαετία αργότερα, όταν εκδόθηκε το περιοδικό «Κοχλίας» (1945-1948). Έχει εκδώσει κριτικά δοκίμια και μετέφρασε πολλούς Γάλλους, Ισπανούς και Νοτιοαμερικανούς ποιητές. Πολυβραβευμένος, τρεις φορές υποψήφιος για βραβείο Νόμπελ. Μέλος της Ακαδημίας Αθηνών. Το 2002 αναγορεύτηκε αντιπρόεδρος της Παγκόσμιας Οργάνωσης των Ποιητών.

Σ’ ανακαλύπτω πάλι

Σ’ ανακαλύπτω πάλι
Ω επισκέπτρια νυχτερινή
Μαστιγωμένη απ’ όλους τους ανέμους
Και υψώνω ένα δέντρο
Για να στηρίξω τη λύπη μου
Και ξεδιπλώνω έναν ουρανό
Για να προετοιμάσω την πτήση μου
Ίσαμε σένα

Πόσο μακρύς ο δρόμος
Για να φτάσω την ερημιά των ματιών σου
Για ν’ ανασύρω τα μάτια σου
Μεσ’ απ’ τη στάχτη του καιρού
Να ξεχωρίσω τα λόγια σου
Που ολοένα ξεμακραίνουν
Και μόλις ακούγονται
Ίδιο ανατρίχιασμα νερού

από τη συλλογή Η Μεταμόρφωση (1971)


Μπολιάστηκε από το εσωστρεφές λογοτεχνικό ρεύμα της πόλης, που για πολλούς χαρακτηρίζεται ως “Σχολή Θεσσαλονίκης”. Ωστόσο η πορεία του στα γράμματα είναι ιδιαίτερα προσωπική. Ήταν “ο λυρικός της γενιάς του”. “Σε τούτο ξεχωρίζει αποφασιστικά μέσα στην Ελληνική ποίηση σαν ένας μοναχικός σπορέας σπάνιας τελειότητας στίχων, με ακόμα σπανιώτερη λυρική δύναμη και μιά  οπάλινη διαφάνεια που μας φέρνει εγγύτερα προς την τελειότητα”.


Θαλασσινό 13

Άνεμε εσύ της θάλασσας
…πού διαπερνάς ορμητικός
την άβυσσο του ωκεανού…πού τραγουδάς την όλβια ηλικία της γής
και με σταλαγματιές νερού
ραντίζεις τ’ άστρα στα επουράνια
μαστίγιο αστραφτερό
…κανένας δεν ακούει την μουσική σου… αν θές μπορείς να φύγεις για την ώρα
και να κρυφτείς όπως σου πρέπει
ψηλά στο πιο άθικτο γαλάζιο

από τη συλλογή Ακόμα ένα καλοκαίρι (1987)


Η εργογραφία του
Δημοσίευσε 22 ποιητικές συλλογές. Η πρώτη του υπό τον τίτλο «Φύλλα ύπνου» δημοσιεύτηκε το 1949. «Ο Επιτάφιος» (1951) ανήκει στα πιο γνωστά έργα του, καθώς μελοποιήθηκε από τον Μάνο Χατζιδάκι. «Χειμερινό ηλιοστάσιο» (1955). «Ξύλινο άλογο» (1955). «Αλφαβητάριο» (1955). «Η γέννηση των πηγών» (1959, Βραβείο Ποιήσεως των Δώδεκα). «Το πέπλο και το χαμόγελο» (1963). «Η μεταμόρφωση» (1971). «Η φθινοπωρινή σουίτα» (1975). «Ταπεινός αίνος προς την Παρθένο Μαρία» (1977, Βραβείο της Ακαδημίας Αθηνών). «Η Άννα της απουσίας» (1979). «Ενωμένα χέρια» (1980). «Σύνοψη, ποιήματα, (τόμος Α’) (1980). «Σύνοψη, ποιήματα, (τόμος Β’) (1981). «Καλειδοσκόπιο» (1983).  «Η ατραπός» (1984, Πρώτο Κρατικό Βραβείο Ποίησης). «Fragmenta ή Η βλάστηση των ορυκτών» (1985). «Δέκα ποιήματα της οργής και του χρέους» (1986. «Ακόμα ένα καλοκαίρι» (1987). «Σύνοψη, ποιήματα, (τόμος Γ’) (1988). «Φαέθων» (1992). «Η θαυμαστή αλιεία» (Παγκόσμιο Βραβείο Fernado Rielo στον ΟΗΕ) (1988). «Νήματα της Παρθένου» (δίγλωσση έκδοση της Παγκόσμιας Οργάνωσης Ποιητών)(1995). «Άρωμα ενός κομήτη» (1997). «Όχι πια δάκρυα» (1998). «Τα δώρα των μάγων» (1999). «Άτριον» (2000). «Μικρά ερωτικά εγκώμια» (2002). «Το χιόνι πάντα μένει» (2002). Συγκεντρωτική έκδοση «Ποιήματα 1941-2002» (2003). «Οι δρόμοι του ουρανού» (2006). Από τις μελέτες του: Ποίηση και ποιητικά θέματα του Γ. Σαραντάρη (1958), και Φεντερίκο Γκαρθία Λόρκα: Ένας περιπαθής του ενστίκτου (1964).

Δέκα ποιήματα της οργής και του χρέους
                                   (Στον Γιάννη Ρίτσο)
10
Μάθαμε τον έρωτα και το θάνατο
Ταξιδεύοντας από τη μιαν όχθη στην άλλη
Πάνω στην πλώρη ενός καραβιού
Μοιράζοντας κόκκινα γαρύφαλλα
Στους ναυαγισμένους
Ανακαλύπτοντας περίσσια θύματα
Που δεν χάνονται
Ακόμα κι όταν κλείσαμε τα μάτια
Μάθαμε τον έρωτα και το θάνατο
Ακολουθώντας ένα ποτάμι όπου σμίγουν
Αίμα και φως
Παίζοντας μια σάλπιγγα
Που συναδέλφωνε όλους τους ανθρώπους
Που έκανε να σωριαστούν οι τοίχοι
Και να γίνουν κίτρινη σκόνη
Μάθαμε τον έρωτα και το θάνατο
Ολομόναχοι σ’ ένα κελλί
Κρυμμένοι άλλοτε σ’ ένα σεντούκι
Κι άλλοτε πάλι στριμωγμένοι
Σε μια λουρίδα ήλιου
Που θα μπορούσε να τη σβήσει
Ακόμα και το χέρι
Ενός αδιάφορου επισκέπτη
Μάθαμε τον έρωτα και το θάνατο
Εκεί όπου σήμερα ηγεμονεύει η σιωπή
Τραγουδώντας εύθυμα τραγούδια
Μαζεύοντας μ’ ένα φτυάρι τα χιόνια
Μικραίνοντας με τη χαρά μας την απόσταση
Που χωρίζει τη γη από τον ουρανό


Από τη συλλογή Δέκα ποιήματα της οργής και του χρέους (1986)

Είπε ό ίδιος

στην ερώτηση τι είναι ποίηση
“ Έχω επανειλημμένα απαντήσει σε αυτό το ερώτημα και επαναλαμβάνω: Νομίζω πως δεν υπάρχει κανένας ορισμός για την ποίηση. Την απάντηση την δίνει κάθε ποιητής με το έργο του. Γιατί όπως έχω πει και άλλοτε, η ποίηση είναι μια κατάσταση μαγείας, κάτι άρρητο, μια «άρρητη γέννηση», για να αναφερθώ στον τίτλο ενός ποιήματος μου, μια εισδοχή στην εποχή του θαυμαστού. Και η πίστη μου αυτή γίνεται όλο και περισσότερο αδιάλλακτη όσο μέρα με τη μέρα εξακριβώνω πως είναι η μοναδική προσωπική έκφραση που απομένει ακόμα, η έσχατη, αν θέλετε, επιβεβαίωση μιας ανθρώπινης ευγένειας μέσα σ' αυτόν τον θρίαμβο της ανωνυμίας και του τεχνοκρατικού πολιτισμού, που ζούμε, ο πιο καίριος, υπεύθυνος και ιερός λόγος που μπορεί να προσφέρει ο άνθρωπος στο χείλος της αβύσσου ή στην κορυφή της πιο απίθανης ευτυχίας”.

στην ερώτηση ποιους ποιητές διαβάζει
“Διαβάζω πολλούς ποιητές από όλο τον κόσμο, όπως βέβαια και Έλληνες που βρίσκονται πάντα στην παγκόσμια πρωτοπορία. Να παραθέσω ονόματα; Θα ήταν ένας απέραντος κατάλογος. Αρχίζοντας από τον Έντγκαρ Άλλαν Πόε, τον ασύγκριτο αυτό άγγελο της νύχτας και τα μεγάλα ονόματα των Μπωντλαίρ, Μαλλαρμέ, Ρεμπώ, Βερλαίν, θα έφθανα έως τον κορυφαίο ίσως ποιητή του περασμένου αιώνα, τον Ράινερ Μαρία Ρίλκε και θα συνέχιζα με τους σπουδαίους νεότερους ποιητές: Απολλιναίρ, Ρεβερντύ, Ελυάρ, Σαιν Τζων Περς, Πάουλ Τσέλαν, Ντύλαν Τόμας, Οκτάβιο Πας, Λόρκα, Αλμπέρτι, Χιμένεθ, για να καταλήξω στις ανυπέρβλητες μορφές του Χαίντερλιν, του Νοβάλις, του Κητς και του Σέλλεϋ”.

Στην ερώτηση για την ποίηση στις μέρες μας
“Τι ευτυχία θα ήταν να μπορούσε ένας στίχος να αλλάξει την πραγματικότητα! Αλλά η πραγματικότητα, κυρίως στις μέρες μας, είναι αδυσώπητη και επηρεάζει ολέθρια τον ποιητή. Καταργεί την ευαισθησία, κατατομή στα αισθήματα του με το ψυχρό λεπίδι ενός ανατόμου και τον υποχρεώνει να μην ονειρεύεται, αλλά να διανοείται! Ωστόσο, η υπέρβαση είναι αναγκαία. Έτσι, εγώ τουλάχιστον, δεν μπορώ να αποδεχθώ αυτή την τόσο παγερή και απάνθρωπη προοπτική, αυτή την περίπτυξη του θανάτου και αγωνίζομαι πάντα να ξεπεράσω την φρικτή ανελέητη πραγματικότητα που ζούμε, να διασώσω την αυταπάτη, να συντηρήσω τους χτύπους της καρδιάς. Γιατί στους σημερινούς ποιητές εναπόκειται να προβούν σε μια υπέρβαση του πραγματικού, να ψελλίσουν κάποιες λέξεις ζωοποιές, να εξαπολύσουν κύματα φωτός, που είναι πρωτίστως πηγές ελπίδας για όλους τους ανθρώπους”.
(αποσπάσματα, από συνέντευξη που έδωσε στο περιοδικό «Πνευματική Ζωή» το 2006)

Μέσα από το φέγγος των λέξεων

Μέσ' απ' το φέγγος των λέξεων
Ή μέσα από ένα πένθος
Που δεν έχει ουρανό
Οι ποιητές μεταναστεύουν
Σε μιαν άλλη σιωπή
Όπου στραφτοκοπούν
Χιλιάδες άσπιλες ψυχές
Χιλιάδες γαμήλια
Δαχτυλίδια

Από τη συλλογή Οι δρόμοι του ουρανού (2006)

Τετάρτη 13 Απριλίου 2011

8η ΔΙΕΘΝΗΣ ΕΚΘΕΣΗ ΒΙΒΛΙΟΥ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ




Από τις 5 ως και τις 8 Μαΐου διοργανώνεται η 8η Διεθνής Έκθεση Βιβλίου Θεσσαλονίκης σε δυο περίπτερα στο χώρο της Helexpo, υπό την αιγίδα του Εθνικού Κέντρου Βιβλίου (ΕΚΕΒΙ) και ενώ η έδρα της διεθνούς έκθεσης αποφασίστηκε να είναι τελεσίδικα (!) η Θεσσαλονίκη.
Η διοργάνωση εντάσσεται στο επιχειρησιακό πρόγραμμα  Μακεδονία-Θράκη 2007-2013 του ΕΣΠΑ και συγχρηματοδοτείται από την Ε.Ε.
Η φετινή έκθεση περιλαμβάνει την παρουσίαση του συγγραφικού έργου, Αράβων συγγραφέων από την Μ. Ανατολή και την Αφρική. Οι οποίοι, δεν θα μιλήσουν μόνο για τα βιβλία τους άλλα και για τις πρόσφατες εξεγέρσεις στον Αραβικό κόσμο. Οι Τάρικ Αλι (Πακιστάν-Ηνωμένο Βασίλειο), Γκαμάλ Γιτάνι (Αίγυπτος), Γκεμπρεγκεόργκις Γιοάνες (Αιθιοπία), Νταβίντ Γκρόσμαν (Ισραήλ), Ντενίζ Καβουκτσούογλου (Τουρκία), Τουνά Κιρεμιτσί (Τουρκία), Σοφί Μπεσσί (Τυνησία), Χόντα Μπαράκατ (Λίβανος), Σάλουα Αλ Ναΐμι (Συρία), Μάλεκ Σεμπέλ (Αλγερία), Μπουαλέμ Σανσάλ (Αλγερία), Μπαχάα Τάχερ (Αίγυπτος) και Σούμπχι Χαντίντι (Συρία) είναι οι ξένοι προσκεκλημένοι των Ελλήνων εκδοτών στην 8η ΔΕΒΘ. Η παρουσίαση εντάσσεται στο πρόγραμμα “Θεσσαλονίκη-Σταυροδρόμι των πολιτισμών” που κάθε χρόνο συνδέει μια περιοχή του κόσμου πολιτιστικά με τη Θεσσαλονίκη. Δεν είναι όμως οι μόνοι ξένοι συγγραφείς που θα φιλοξενηθούν από την έκθεση βιβλίου. Οι Richard Stoneman, Nickolas Verdan, Paolo Maranca, Rafaella Narni, Bajac Vladislav και ο εκδότης Νικόλα Κροτσέτι θα βρεθούν στην 8η ΔΕΒΘ.
Από ελληνικής πλευράς θα παραβρεθούν 110 πεζογράφοι και ποιητές, ενώ 60 συγγραφείς και εικονογράφοι θα δώσουν χρώμα στην παιδική και την εφηβική γωνιά. Η θεματική έκθεση φέτος θα έχει θέμα «βιβλίο και εκπαίδευση. Τι πρέπει να αλλάξει;» και ένα διεθνές συνέδριο με το ίδιο θέμα θα απασχολήσει Έλληνες, Γάλλους, Ιταλούς, Νορβηγούς και Φιλανδούς επιστήμονες. Παράλληλα στο περίπτερο της θεματικής έκθεσης θα παρουσιαστούν 500 τίτλοι εκπαιδευτικών βιβλίων, ενώ δυο εικαστικές εκθέσεις θα αφηγηθούν την ιστορία του ελληνικού σχολείου: μια έκθεση παλαιών αναγνωστικών του 19ου και του 20ου αιώνα, και μια έκθεση φωτογραφίας της Βούλας Παπαιωάννου και του Δημήτρη Χαρισιάδη σε συνεργασία με το μουσείο Μπενάκη.
Επίσης θα υπάρχουν, ένα περίπτερο αφιερωμένο στον Οδυσσέα Ελύτη (με αφορμή τα 100 χρόνια από τη γέννηση του), η γωνιά των περιοδικών και η γωνιά των νέων τεχνολογιών.
                                                                                                                                                                                        
Περισσότερες πληροφορίες στην ιστοσελίδα της διεθνούς έκθεσης βιβλίου Θεσσαλονίκης:  http://www.thessalonikibookfair.gr